Wat ik leerde van deze Provinciale verkiezingen

En over hoe de draagvlakparadox de uitslag van deze verkiezingen bepaalde

Inmiddels heb ik 2 edities van deze nieuwsbrief geschreven en ik moet zeggen: het is leuk. Er zijn al een paar honderd abonnees en zelfs al betalende abonnees. Die laatste groep verdient een extra shout-out. Dank voor jullie steun en om die dank te onderstrepen heb ik voor jullie een extra onderdeel aan deze editie toegevoegd met content die enkel voor betaalde lezers is.

Dit is een extra editie, overigens. Afwijkend van het tweewekelijkse ritme. Omdat de afgelopen PS-verkiezingen best wat interessante inzichten opleveren. Onderstaand mijn belangrijkste.

Domineren betekent niet winnen

Van een afstandje leek het alsof de VVD de campagne domineerde. Dat begon al met het interview van Rutte en Schippers in de Telegraaf, waar ze de tweestrijd tussen de VVD en de linkse wolk voor het eerst probeerden neer te zetten.

VVD @VVD

Interview met Mark Rutte en Edith Schippers gemist? 👇 telegraaf.nl/nieuws/9151876…

De VVD vindt het traditioneel fijn om de verkiezingscampagne als eerste af te trappen. Denk aan Rutte bij Zomergasten in 2017. Denk aan de brief van Rutte tijdens de corona-verkiezingen van 2021. Dat lukte ze ook deze keer weer.

Dat is een serieuze verdienste van het VVD-campagneteam. En als kiezer kon je niet anders dan denken dat de VVD de campagne domineerde van begin tot einde. De meest opvallende momenten van de campagne waren van de VVD en werden door de VVD zelf gecreëerd: van het startinterview in de Telegraaf tot het ophef-filmpje tot Rutte bij Vandaag Inside.

Dat is serieus knap. Veel meer kan je niet wensen van je campagne. Maar het werkte dit keer niet zoals het hoort te werken. Dat de VVD leek te domineren in de media, leverde niet de overwinning op. Er ontbrak dus iets. Mijn gevoel: de VVD had het verhaal van de verkiezingen verkeerd. Gegokt, maar verloren. Iedere campagne draait in feite over wie het best doorheeft wat het verhaal van de verkiezingen gaat worden: zie je dat het eerst en geef je er de beste vertaling aan, dan bepaal je het narratief van de campagne. De VVD probeerde dit te bepalen, maar het lukte niet. De verkiezingen gingen niet over links versus rechts, dat was niet het verhaal dat in de samenleving speelde. Het ging over iets anders en de overwinning van BBB is daar het bewijs van.

Een positief punt aan de VVD campagne, was de terugkeer naar (een weliswaar rudimentaire) vorm van campagnevoeren op inhoud. En een zeer actieve Rutte, die de afgelopen 2 verkiezingen juist werd geportretteerd als staatsman die het eigenlijk veel te druk had om campagne te voeren en om de stem van de kiezer te vragen (wat een erg slecht signaal afgeeft aan de kiezer over het belang van verkiezingen).

Onze democratie houdt dit niet nog 15 jaar vol

Bij wijze van experiment heb ik de verkiezingen niet gevolgd als politieke junkie en campagnestrateeg, maar als kiezer. Dat betekende voor mij: niet op zoek gaan naar de politieke content. Geen TV of social media aanzetten als je dat normaal ook niet zou doen. Op die manier krijg je alleen de hoofdpunten mee. De dingen die door de mediafilter en het geruis op social media heenkomen.
En daar werd ik niet vrolijk van.

Wat er door de filters heen komt is vooral de onzin. De ruzies. De aanvallen op elkaar. De onbenulligheden. De dag na de verkiezingen was dit de opening van Telegraaf.nl:

Dit was geen uitzondering. De regel was overigens dat je erg weinig tegen kwam over de campagne. Weinig in kranten, weinig op tv en weinig online. Ik zag er vrijwel niets van. En wat ik zag motiveerde vooral om thuis te blijven. De verhalen waarin de een waarschuwt voor de ander zag ik vaak. Dat ik tegen bepaalde partijen moest zijn werd mij erg duidelijk gemaakt. Maar VOOR wie ik dan moest zijn en waarom, dat kwam niet door de filter.

Wanneer de motivatie om op iemand te gaan stemmen geen rol speelt in wat de kiezer ziet en wanneer de beelden die blijven hangen die zijn van een premier die op prime-time TV naast iemand zit met een dildohelm op zijn hoofd, dan komt Idiocracy ineens erg dichtbij. Dan gaat je democratie op termijn een geloofwaardigheidsprobleem krijgen.

Die ongeloofwaardigheid zag ik ook terug bij de campagnes zelf en dat typeert voor mij deze verkiezingen.

Het was het gevoel dat me bekroop bij het zien van D66-boodschappen die vooral gingen over hoe geweldig ze zelf zijn.

Het was het gevoel dat me bekroop bij het aanhoren van het totaal inhoudsloze gebrabbel van Wopke Hoekstra. Een politiek leider die het blijkbaar beter vindt om zo weinig mogelijk te zeggen met zoveel mogelijk woorden dan dat hij eens een standpunt inneemt.

Mark Thiessen @thiessenmark

Hebben we toch nog iets aan deze campagne overgehouden! De meest nutteloze, inhoudsloze en nietszeggende quote die we ooit hebben gezien.

Henri Bontenbal @HenriBontenbal

.@WBHoekstra: “Niet dogmatisch kijken naar 2030, maar nu aan de slag met stikstofreductie. Polarisatie is geen weg vooruit. We moeten snel aan de slag met natuurherstel, voor nu en volgende generaties. Maar met perspectief voor het platteland.” #eenvandaag #debat

Het was het gevoel dat me bekroop bij de “linkse samenwerking”, die na jaren aanmodderen nog steeds niet als meer voelt dan de Facebook-relatiestatus “It’s complicated” en waarom zou iemand op zoiets stemmen? (Een tip: ga samen of ga niet samen).

En het was ook het gevoel dat me bekroop bij de neppe tweestrijd tussen de linkse wolk en de VVD. Een tweestrijd waarvan ze me nooit het gevoel hebben gegeven dat hij meer was dan een campagnetruc. Want moest ik nou werkelijk geloven dat de VVD-top ‘s nachts zwetend wakker wordt van angst voor Jesse Klaver en Attje Kuijken? Of moest ik nou werkelijk geloven dat belastingen dramatisch stijgen na 15 maart, wanneer de linkse combi een of twee zetels meer haalt dan de VVD?

Ongeloofwaardigheid werkt niet. Niet voor je campagne en niet voor het systeem. Zaai je ongeloofwaardigheid, dan oogst je ongeloof. Dat geldt voor politieke partijen en het geldt ook voor media die erin mee gaan. En het geldt voor het systeem waarin zij die ongeloofwaardigheid zaaien: onze democratie.

Dat kan je je wellicht een paar verkiezingen permitteren. Maar onze democratie gaat niet nog 15 jaar van dit soort campagnes overleven.

Tot over twee weken.

Voor de betalende abonnees lever ik af en toe extra content: voor het eerst in deze nieuwsbrief. Zij kunnen hieronder verder lezen over mijn duiding van de verkiezingsuitslag. Die vind ik niet in 2023, maar gaat veel verder terug. Een stuk over hoe wat 12 jaar geleden NIET gebeurde de overwinning van BBB veroorzaakte en over waarom de VVD-slogan eigenlijk “Doen wat nodig was” had moeten zijn.